Krótkie historie – Hannah Arendt w Prusach Wschodnich

Hannah Arendt w Prusach Wschodnich

Dzieciństwo i młodość Hannah Arendt spędziła w Königsbergu na ulicy Tiergartenstrasse, dziś Zoologitcheskaja, nigdy nie czując się dobrze w sztywnych ramach pruskiego systemu edukacyjnego, co zaowocowało samodzielnym przygotowaniem się do matury, a następnie wyjazdem i podjęciem studiów filozoficznych na uniwersytecie w Marburgu. Trochę później, w mieście jej dzieciństwa bohaterem stał się Erich Koch, a niejaki Konrad Lorenz przygotowywał mu odpowiednio teren słynnej Albertyny zarażając świat akademicki teoriami na temat ras. Jednak, prawdopodobnie K. Lorenzowi poglądy odmieniły się po tym, jak w czasie wojny został wcielony do wojska i przydzielony do pracy na oddziale psychiatrycznym szpitala wojskowego w Poznaniu. Erich Koch nie zmienił zapatrywania na świat.

Zanim jednak oficjalnie jedność rasowa przedarła się do propagandy faszystowskiej istniała jako substytut emancypacji narodowej. Prusy długo opierały się pojęciu jedności rasowej, gdyż szlachta pruska uważała, że jej interesy połączone są z pozycją monarchii absolutnej i zabiegała o to, by być uznawaną za prawowitych reprezentantów całego narodu, tym samym pozostawała obojętną względem wszelkich wysiłków reformatorskich nie obawiając się, że mieszczaństwo przejmie rządy. Dlatego też, myślenie w kategoriach rasy rozwinęło się w Prusach poza pruską szlachtą, w nowej grupie nacjonalistów, która wykluczała kosmopolityczne powiązania. Czy spędzając młodość w Königsbergu Hannah Arendt widziała te wszystkie nadchodzące zmiany? Być może tak, chociaż dopóki nacjonaliści z pietyzmem tworzyli wspólnotę na zasadzie wspólnego języka to zagrożenie nie było niepokojące. Pojawiło się ono, gdy do tworzącej się wspólnoty postanowiono zapraszać tylko tych, którzy spełnili określone warunki: warunek jedności plemiennej, czystego pochodzenia i więzi rodzinnych. Ten etap rozpoczął nieudaną próbę przekształcenia pruskiego ludu w naród. Państwo narodowe tworzyło się w kategoriach etnicznych. Dalsza historia jest znana.

Hannah Arendt niewątpliwie bacznie przyglądała swoim czasom i nie pozostała obojętna wobec otaczającego ją świata. Jako filozof poświęciła się analizie teorii rasowej, totalitaryzmowi i nacjonalizmom. Podejmowała liczne polemiki ukazując rzeczywistość taką, której wielu z wygody wolało nie widzieć. Podjęła nowe próby opisu świata często spotykając się z nieprzychylnością. Przez pięć lat pracowała nad “Korzeniami totalitaryzmu” – próbą zrozumienia totalitaryzmu i banalności zła, publikacją, która do dziś budzi wiele emocji. Jej dom rodzinny w Königsbergu już nie istnieje.

E.K.